SALİB-İ AHMER (KIZIHAÇ) ‘DEN, HİLAL-İ AHMER’E
TÜRK KIZILAYI NASIL KURULDU?
Uluslararası insanî yardım kuruluşu Türk Kızılay’ın tarihi eskidir.
19. Yüzyılda bazı Batı ülkeleri insanlar arasında din, dil, ırk, mezhep farkı gözetmeksizin yardımlaşmayı amaçlayan bir kuruluşa ihtiyaç duyulduğunu dinlendirmeye başladılar. Nihayetinde 0niki ülke öncülüğünde 17 Şubat 1863 tarihinde Salib-i Ahmer Cemiyeti’nin (KIZIHAÇ) kuruluşu sağlandı. Cemiyet bu konuda Cenevre’de bir toplantı yaparak “Cenevre Sözleşmesi” diye bilinen bir sözleşme yayınladı ve tüm ülkeleri Salib-i Ahmer (Kızılhaç) Cemiyeti ile dayanışmaya çağırdı ve her ülkenin ülkesinde “Kızılhaç Cemiyeti”ni faaliyete geçirmesini önerdi.
Osmanlı İmparatorluğu “Cenevre Sözleşmesi”ni 5 Temmuz 1865 tarihinde imzaladı ve kabul etti.. Ancak bu yardım cemiyetinin ambleminde haç olması sebebiyle Müslüman halk tarafından bunun hoş karşılanmayacağı düşüncesi ile ülkede Salib-Ahmer yani Kızılhaç Cemiyetini faaliyete geçiremedi. Sözleşmeye koyduğu imzanın gereğini yapmış olmak için 11 Haziran 1868 tarihinde muhacirlere ve yardıma muhtaç askerlere ilk yardımı amaçlayan “Ecruhin ve Menda-yı Askeriyeye İmdat ve Muavenet Cemiyeti” adıyla bir cemiyet kurdurdu.
Balkan Savaşları’nda Uluslar arası yardım kuruluşu olan Kızılhaç Slav askerlerine ve yardıma muhtaç Hıristiyan halklara, gerekli tüm yardımları yapmıştır. Asıl yardıma muhtaç Osmanlı askerleri ve Müslüman Balkan halkları bu yardımdan yararlanamamış, büyük acılar yaşanmıştır. Kızılhaç, Osmanlı Devleti’nin Kızılhaç Sözleşmesine imza koyduğu halde gereğini yapmadı gerekçesi ile mazlum Balkan Müslümanlarına ve Osmanlı Askerlerine yardım elini uzatmamıştır.
Nihayet pek çok acı ve tecrübeden sonra, Osmanalı’nın kurdurduğu “Ecruhin ve Menda-yı Askeriyeye İmdat ve Muavenet Cemiyeti” 21 Temmuz 1876 tarihinde Kızılhaç ile ortak çalışacağını kabul etmiştir. 14 Nisan 1877 tarihinde yaptığı toplantıda cemiyetin adını “Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti” olarak değiştirmiş ve cemiyetin amblemini beyaz zemin üzerine kırmızı Hilal olarak tespit etmiştir. Uluslararası Kızılhaç Cemiyeti 10 Mayıs 1912 tarihindeki toplantısında “Osmanlı Hilal-ı Ahmer Cemiyeti”ni ve amblemini kabul etmiş, Kızılhaç üyesi tüm devletler “Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti”ni uluslararası bir yardım cemiyeti olarak onaylamışlardır.
Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti (Türk Kızılayı) Kurtuluş Savaşı’nın sonuna kadar bu adla hizmet vermiştir. Kurtuluş Savaşı sonrası Saltanatın kaldırılmasından (1 Kasım 1922) iki sonra (3 Kasım 1922) adını Türkiye Hilal-i Ahmer Cemiyeti olarak değiştirmiştir. Türkiye Hilal-i Ahmer cemiyeti, 1935 yılında Türk Dilinin sadeleştirilmesi çalışmaları çerçevesinde Mustafa Kemal Atatürk’ün önerisi doğrultusunda TÜRK KIZILAYI adını almıştır.
Türk Kızılayı, ilk kurulduğu (11 Haziran 1868) tarihten itibaren uluslararası bir yardım kuruluşu olarak; hiçbir din, dil, ırk, mezhep farkı gözetmeden yardıma muhtaç tüm felaketzedelerin yardımına koşmuş, yaralarını sarmaya çalışmıştır. İnsanlığın kara gün dostu olmuştur. Türk Kızılayı savaşta ve barışta, uluslararası bir yardım kuruluşu olarak Türk Milleti’nin ve insanlığın yüz akı olmuş bir kuruluştur. Savaş’ta ve barışta, tüm yaşanan felaketlerde bir buçuk asırdır on numara insanî hizmet veren bu yardım kuruluşu, içine düştüğü şaibelerden bir an önce kurtarılmalı, milletimizin yüz akı olmaya devam etmelidir. Başta Kızılay Genel Başkanı olmak üzere, tüm yetkililer vicdanları ile hesaplaşmalı ve Kızılay yeniden kuruluş mecrasına oturmalı, yeniden TÜRK KIZILAYI haline getirilmelidir.
Saygılarımla….
29.01.2020 Raif ÖZTÜRK
