Dinar’da Sİnemanın Tarihçesi

Dinar’da Sİnemanın Tarihçesi

Sizlere Marsyas Festivalinde Panel programın da sunduğum DİNARDA SİNEMA-TİYATRO ve PANAYIR İLE FESTİVALLERLE TİYATRO konusunda fotoğraflı slayt gösterisi sunmuştum katılıp izleyenler memnun kalmıştı.Bugünden itibaren ARKASI YARIN adıyla bölüm bölüm bilgiler sunarken konu ile ilgili fotoğrafları da aşağıda göreceksiniz.Umarım beğenirsiniz..İlk sunduğum fotoğrafınn rahmetli Ahmet VEZİROĞLU büyüğümüz 1931 de Dinara gelen misafirleri gezdirirken görüyorsunuz.Misafirlerden birinin İstanbuldan gelen Elhamra Sineması İşletmecisi Ali Cavit Bey olduğu halde Dinarda gezerlerken görüyorsunuz.Bu resmin kaynak kişisi sunumdan sonra sunuma gelen rahmetli Kadri Veziroğlu ağabeyim söylemişti. Nur içinde yatsın bana siyaset hakkında da bilgi gönderecekti ama nasip olmadı....

DİNAR’DA SİNEMANIN TARİHÇESİ

Dinar’da bir zamanlar sinema o kadar çoktu ve yoğun bir seyircisi vardı. İlk sessiz sinemadan sonra açılan sinemaların isimlerini bir hatırlayalım sonra sinemalar hakkında bilgileri aktarırız. Dinar’da 8 yazlık sinema 6 kışlık sinema adını sırasıyla sizlere şöyle sıralayabilirim.
İlk açılan sinemamızı bilen hatırlayan tahminim kalmamıştır. Varsa da 1940 yılı öncesi doğmuş olanlardan birkaç kişi çıkabilir. Bu gün 85 yıl önce açılan İlk sinemamız ELHAMRA adıyla açılmış olduğunu içimizden kaç kişi biliyordur? Ben bu sinemanın açılışını Dinar yaptığım araştırma sonunda öğrendim. 4 sayfalık kayıtlı belge var.
Dinar’da ki sinemaları sizlere şu isimlerle sıralayabilirim. YAZLIK Sinemaların isimleri Elhamra, Başaran, Yıldız, Lale, Kızılay, Emek, Özen, Topuzoğlu, KIŞLIK SİNEMA İsimleri Yeni, Yıldız, Kızılay, Lale, Belediye ve son yıllarda açılan İyaş sineması olarak sıralayabiliriz.

İLK SESSİZ SİNEMANIN GELİŞİ ve ELHAMRA SİNEMASI

Sessiz sinemanın gelişi ve mevkileri:Dinara sinema gösterisi ilk önce 16 mm'lik makinalarla eğitici sessiz film gösterileri şimdiki hükumet binasının olduğu yerde bulunan eski halk evi ve adliye binasının arkasındaki boşlukta oynatıyorlarmış eğitici filmlerin gösterilerinin yapıldığını büyüklerimiz anlatmıştı.
Ancak ilk sinemanın açılışını yaptığım araştırmada öğrendim. Dinar’lı sinema ile ilk 1931 Yılında eğitici bir filmin gösterisiyle tanışmıştır.1931 yılında bir iş için İstanbul’a giden iş adamı Ahmet Veziroğlu caddede gezerken boş zamanını geçirmek için Elhamra sineması önünde karar vererek vakit geçirmek için sinemaya girmiş. Veziroğlu sinemada o yılların sessiz sinemanın Lorel Hardi'sini hayranlıkla seyrederek salondan çıkarken düşünmüş. Bu iş Dinarda neden olmasın demiş. Ahmet Veziroğlu bir görevliye patronla görüşmek istediğini belirterek kendisini Ali Cavit isimli kişiye götüren görevli sinemanın patronu olan bu zatla görüşerek bir Sinemanın Dinar'da da faaliyete geçirmek istediğini belirtince “Sizin nüfusunuz kaç?”demiş.3000 nüfuslu bir ilçe olduğunu öğrenince “ imkânsız bu kadar nüfustan kaç kişi seyreder” demişler. Dinar’ın çevrenizdeki ilçeleri bırakın illerde bile sinemanın olmadığı bir zamanda Dinar'da nasıl olur? Sorusuna Veziroğlu "Dinar da olur. Siz Dinarı tanımıyorsunuz. Bizde kültürlü ve medeni kişiler var. Ddinarda vilayetinde ve çevresinde olmayan elektrik var.Her şeyden önce Dinar'da sinemaya gerekli olan elektriğe para vermiyoruz.. Para kazanmazsanız ben masrafı karşılayacağım. Cevabını vermiş. Uzun süre konuşup anlaşmışlar. Sinemada bulunan yedek makineyi hazırlamışlar. Sinemacıdan filmin nasıl oynatılacağını öğrenmiş ama yanına her ihtimale karşı bir usta alarak bir film ve sinema makinesiyle Dinar'a gelmişler. Ali Cavit Bey ile Dinarı gezmişler. Sinema olmaya en uygun yer olan yeni yol ilkokulunun üst yanındaki Kitişler Hanı'nın avlusunu yazlık sinemaya dönüştürmüşler.

DİNARDA İLK SESSİZ SİNEMA

Dinar’da ilk sessiz sinema devri 1931 yılı yaz ayında başlamış. Canlı kaynağım Haziran veya Temmuz olabilir akşama kadar harman kaldırır gece sinemaya koşardık diye söylediler.(Kitişler hanı şimdiki Yeni yol İlköğretim okulunun bahçesi yanında Kitiş'i'erin yerindeydi. Şu anda bu yer yıkıldı. Rahmetli Noter Vehbi Kitiş babadan kalan bu yeri yıkarak yeni bina yaptı. Ali Cavit Bey sonuçtan çok memnun kalmıştı. Böyle giderse ne yapayım İstanbul’da işim var siz işe sahip çıkın diyordu.
Veziroğlu ile birlikte noter Sıtkı Beyin makamına giderek iyi bir anlaşma yaparak imzaladılar. Ancak burada bazı aksaklıklar oluyordu. Kira meselesinde anlaşamadılar ve Daha sonra kendi hanları olan Veziroğlu hanında değişiklik yaparak sinemayı buraya taşıdılar. Burası daha uygundu Veziroğlu hanı Elektrik Dinamosu karşısındaydı. Şimdiki Ticaret odası binasının güneyinde bulunan Nasip Marketin olduğu yerde dinamo vardı. Tam karşıda köşede Günaydın Su ve Elektrik iş yerindeki dükkânının bulunduğu yerde han vardı. Burası biraz daha büyük ve dinamoya yakın olması ve yerinin kendilerine ait olması kendilerine uygun gelmişti. Bahçe genişlik bakımından biraz dardı ama idare ederdi. Sinema birkaç yaz boyu devam etmişti. Sinema merakı Recep Sönmeze (Şoför Özer Sönmezin babası)ve Ahmet Boyacıya (Adnan Boyacının babası) sıçramış. Her ikisi de makinistliği öğrenince istanbuldan gelen usta Aydındaki ustasını çağırıp Veziroğlu ile tanıştırdı. Bir arıza olursa çağırın dedi ve ayrıldı. Sinema arıza yapınca Aydın'dan Haydar usta getirilerek tamir ettirilirmiş.Sinemanın kaç yıl devam ettiğini maalesef öğrenemedim.Recep amca mahallemiz-deydi ama vefat edeli çok olmuş.Ahmet amcayı ben makinistlik yaparken tanırım sağdı o zaman kahve ve otel işletiyordu.Şimdiki aklımız olsa her şeyi ona sorar öğrenirdik.Ama tren kaçalı çok oldu.

DİNAR'DA ELHAMRA SİNEMASI

Dinar'daki İlk sinemaların tarihçesini de yukarıda anlattım. Sinemanın adını ve daha geniş bilgiyi 2006 yılında ‘Dinarda İz Bırakanlar’kitabını hazırlarken yaptığım araştırmam ve Dinar Noterlikteki araştırmam sırasında bir sözleşme metni dikkatimi çekti. Noterimiz rahmetli Mehmet Sefa Tekben’den aldığım izin ile noterlik belgelerinin 2 yılını incelemiştim. İncelediklerimi değerlendirmek için ara verdim. Daha sonra gidip hiç olmazsa bir on yıllığı incelerim demiştim. Ama nasip olmadı aynı yıl noterimiz İstanbul’a gitti ve ben incelemeden mahrum kaldım. Canlı kaynaklarımdan biri Dinar'daki ilk sinema sessiz sinema olarak 1930 önceleri veya başlarında üç fişek lakaplı Hüseyin Güven tarafından oynatıldığı söylemişti. Ama onun vefat etmesi nedeniyle bilgi alamamıştım.Hüseyin amcamın eğitici sesiz filmleri halk evi arkasında oynattığını tahmin ederim.
Sonra Noterimizin tayin olmasından sonra inceleme işine YASAK geldi ve izin alamadım.ilk sinemanın rahmetli Ahmet vezir oğlu tarafından Kitişler Oteli yanında (Kitişlerin hanında) binada oynatıldığını öğrendik Noterliğimiz arşivindeki sözleşmede bu sinemanın adının Dinar Elhamra Sineması olduğu yazılı 17.3 1931 tarihli sözleşmede "Dinarlı Vezir zade (Veziroğlu) Ahmet Rıfat bey (Eski Milletvekili ve Belediye Başkanımız. Topal Ahmet Veziroğlu) ve Sakızlı Ali Cavit Bey Firması(İstanbul’daki Elhamra Sinemasının firma yetkilisi) arasında 6 sayfalık bir sözleşme yapılmış ve sinema açılmış olduğunun delilidir. Bunları belirtmiştim. Burada dikkatimi çeken anlaşmanın tarihiydi. Anlaşmayı Mart ayının 17 sinde yapmışlar. Demek ki Veziroğlu İstanbul’a bu ay gitmiş, Ali Cavit Beyi Dinarda misafir etmiş ve sinemanın hazırlanmasını kendisi üstlenmiş ve havaların iyi olmasında sinema başlamış. Burada bu sinemanın adının Türkiye’de İstanbul da İ924 de İzmir’de 1926 açılması ve Dinar'da 1931 de aynı isimde açılması dikkati çekmektedir. İstanbul’da ki sinema Ali Cavit Beyin olması iki yıl sonra İzmir’e de açmış olabileceğini düşündüm.
ARKASI YARIN
İilk fotoğraf Rahmetli Başkanımız ve ilk vekilimiz Ahmet Veziroğlu misafirleri dinarda gezdirirken 2,fotoğraf yeniyol ilkokulunun üst tarafındaki Kitişler Hanı eLHAMRA sİNEMASI OLARAK 1931 DE AÇILMIŞ,3.CÜ FOTO 1920DE HİZMETE GİREN DİNAMO Sağ baştı meşhur Dinamocu kara Bekir....