Atatürk 91 Yıl Önce Dinar'daydı
Atatürk’ün Yurt Gezileri
91 YIL ÖNCE ATATÜRK BURDUR VE ISPARTA’DA
ATATÜRK’ün 6 – 12 Mart 1930 Batı Akdeniz bölgesi gezisi (Isparta, Antalya, Burdur ve DİNAR )
1930 yılı Mart ayının başlarında Atatürk İzmir’deydi. Havalar soğuk gidiyordu. Antalya’nın ılık ikliminde bir hafta dinlenmeyi düşündü. Atatürk, 4 Mart 1930 günü, İzmir’den Aydın Treni ile hareket etti. Atatürk, 5 Mart 1930’da Aydın’a geldi. Aynı gün akşam Denizli’ye hareket eden Mustafa Kemal, karayolunda otomobil ile Isparta ve Burdur’a (şehir merkezi- Çatalpınar mevkii) uğradı, ardından 6 Mart 1930 günü öğleden sonra, Antalya’ya gitti. 12 Mart 1930 tarihinde Antalya’dan geri dönüşünde ise Burdur şehir merkezinde bir süre çeşitli temas ve incelemelerde bulunan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Afyonkarahisar’a, oradan da 13 Mart tarihinde baş- kent Ankara’ya geçti.” Belirtilmektedir.
ATATÜRK’ÜN YURT GEZESİ BÖYLEBAŞLAMIŞTI
6 Mart tarihi, “Burdur’un Şeref Günü, Onur Günü” olarak kutlanıyor.
ATATÜRK’ÜN 52 ili ziyaret ettiği yurt gezilerinde uğradığı yerler arasında Batı Akdeniz bölgesinin üç ili olan Isparta, Burdur ve Antalya da vardır. Atatürk, daha önce kendisini ziyarete gelen Antalya, Burdur ve Isparta heyetlerine, şehirlerine geleceğine dair söz vermişti. İzmir’de bulunduğu günlerde, bu üç şehrin heyetleri davet üstüne davet yapıyorlardı. İzmir’den Isparta-Burdur yoluyla Antalya’ya gitmeye karar vermiş.
ISPARTA DA
5 Mart 1930 Çarşamba günü yanında Prof. Dr. Afet İnan, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Ordu Müfettişi Fahreddin Altay, Emniyet Genel Müdürü Şükrü Sökmensüer, Prof. Dr. İsmail Hakkı Uzunçarşılı ve yaverleri olduğu halde önce Denizli’ye, 5 Mart 1930 gecesi de Eğirdir’e ulaşmıştır. Burada Isparta Valisi Ekrem Bey, Isparta Milletvekilleri Hafız İbrahim Demiralay ve Belediye Başkanı Mustafa Hilmi Çakmakçı ile görüşmüştür. Gazi Mustafa Kemal, Eğirdir Gölü’nü ve Can Ada’yı çok beğenmiştir. Atatürk, 6 Mart 1930 günü Kuleönü’den Isparta’ya yolculuk yapmış ve saat 11.30 sıralarında Isparta’ya gelmiştir. Atatürk minaresiz gördüğü caminin hemen yaptırılmasını emretmiş.
Mustafa Kemal Atatürk ile 1929 yılında Çankaya’da bir görüşme yapan Alman tarihçi Emil Ludwig, yurt gezileri hakkında şu yorumu yapmıştır; “Gazi, ülkenin durumunu anlamak için geziye çıktığında memleketin babası gibi olur. Okullarda eğitimin nasıl yapıldığını görmek için okulları ziyaret ettiği zaman veya millete düşüncelerini açıkladığı, nasihatler ettiği veya irşat etmek için çarşılarda, pazarlarda dolaştığı zaman büyük bir hoca, bir üstat, bir veli, bir bayrak olur. Milletin O’na sevgisinin ve bağlılığının sayısız nedenleri vardır, fakat en önemlisi O’nu millet sorunlarına ve işlerine önem veren ve o sorunları çözmekle uğraşan bir başkan görmelerindendir. Gerçekte Gazi’nin milletten başka da hiçbir düşüncesi ve sorunu yoktur.”
Bu anlayışla Mustafa Kemal Atatürk 17 Ekim 1922- 26 Ekim 1931 tarihleri arasında 19 yurt gezisine çıkmış ve bu tarihler arasında geçen zamanın yaklaşık 881 gününü yurt gezilerinde geçirmiştir.
Bu yurt gezilerinden biri de 5 Mart 1930 Çarşamba günü saat 10.30’da İzmir’den hareket ederek Aydın-Denizli-Isparta-Burdur- Antalya gezisi olmuştur.
Aynı gün gece vakitlerinde Isparta Valisi Ekrem Bey ve Isparta Milletvekili Hafız İbrahim Bey olmak üzere karşılama komitesi Gazi’yi karşılamak üzere Keçiborlu istasyonuna gitmişlerdi. Fakat Gazi Mustafa Kemal Atatürk, gecenin ilerlemiş saatlerinde uykuda oldukları için Ispartalılardan oluşan heyeti trene bindikten sonra Kule önü istasyonuna gitmişlerdi. Burada öncü ve koruma treni, muhafızları ve arabaları istasyonda kalmış, Atatürk’ün beyaz vagonu Eğridir’e hareket etmişti.
6 Mart 1930 Perşembe Eğirdir Altın kum plajının yamacında yer alan demiryolu köprüsü üzerinde, treninde sabahlayan Atatürk, uyandığında eşsiz bir manzara ile karşılaşmış Eğirdir Gölü’nü ve adaları hayranlıkla uzun uzun seyrederek, bu hayranlığını yanındakilere de bildirmiştir.
Valilik binasında çeşitli heyetleri kabul eden Atatürk, Isparta’nın sorunları hakkında bilgiler aldıktan sonra tümen binasının balkonuna çıkarak halkı selamladı. Yanında bulunan Belediye Başkanı Hilmi ÇAKMAKÇI’ DAN da şehir hakkında bilgiler almış. Tümen binasının karşısındaki Belediye Parkı’nı çok beğendiğini, fakat Hükümet Konağı’nın yerinin iyi seçilmediğini ifade etmiş.
6 Mart 1930 Perşembe günü öğleden sonra Burdur Valisi İbrahim Hazım Bey başkanlığındaki bir heyet tarafından Baladız’da (Gümüşgün) karşılanmış.
ATATÜRK BURDUR’DA
Atatürk, 12 Mart 1930 Çarşamba günü Antalya dönüşünde saat 12.15’de Burdur’a gelmiş,
Atatürk'ün 17 Ekim 1922'den sonra yurt içinde 44 gezi düzenlediğini, bu dönemde toplam 881 gününü halkın içinde Anadolu'yu gezerek geçirdiği, Büyük Önder'in bu gezilerinde köylü, esnaf, tüccar, sanayici, memur ve öğrencilerle bir araya geldiği "Atatürk millet, millet Atatürk özdeşliğini öğretmiştir. Bilim ve teknik çalışmalarını önemli kabul etmiş, eğitim ve öğretimin önemini gezilerinde ısrarla her yerde söylediği öğrenilmiştir.
ATATÜRK 91 YIL ÖNCE DİNAR'DAYDI
12. 03. 1930 ATATÜRK 91YIL ÖNCE DİNARA GELMİŞ ÇIKARKEN
12 Mart 2020 Perşembe günü Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Dinar'a gelişinin 91. yıl dönümü etkinliklerle kutlanarak onu saygıyla anacağız.
Yapılacak Programa her yıl olduğu gibi Kaymakam, Belediye Başkanı, Garnizon Komutanı, Adliye, Emniyet personeli, siyasi parti temsilcileri, kurum ve kuruluşların amir ve müdürleri, belediye meclis üyeleri, sivil toplum kuruluşları temsilcileri, öğrenciler ve vatandaşlar katılmasıyla 91 yıl sonra tekrar anılmaktadır.
Anma töreni: Dinar Tren Gar alanında toplanan protokol ve vatandaşlar, bando eşliğinde Hükümet Konağı önüne kadar temsili bir yürüyüş gerçekleştirilerek. Yürüyüş sonrasında çelenk programı, saygı duruşu ve İstiklal Marşı okunması sonrasında konuşma ve ya konuşmalarla yapılarak program sona erer.
91 Yıl önce Atatürk yurt gezileri sırasında Dinar'a iki defa gelmiştir. 1930 yılının mart ayında Antalya'dan Afyon'a giderken Dinar'da bir süre istirahat etmiş ve toplanan halkla sohbet etmiştir. Araştırdığım kaynaklarda Atatürk'ün İzmir-Afyon Seyahati İzmir’den 5 Mart 1930 talihinde başlamıştır.
Atatürk 6 Mart günü Isparta’ Burdur gezisini yukarıda bahsetmiştim. Buralarda bir konuşmalar yaparak yemek yer ve Antalya dönüşünde tekrar uğrayacağını belirtir. Antalya'da halka hitap ederek çevre incelemelerini yapar. Antalya'da 5 gün kaldıktan sonra 12 Mart 1930 günü saat 12.15 de Burdur'da istirahat ederek halka hitap eder saat 14.30/15.00 arasında Dinar'a girerler. 12 Mart 1930 ATATÜRK Dinar’dadır. O yıllarda şimdiki Isparta caddesindeki yoldan dinara otomobillerle giren kafileyi istasyondaki Hükümet konağı önünden belediye önündeki meydanlıkta karşılayan halk tarafından büyük bir sevgi gösterisiyle karşılanır. Dinar ekâbiri başlarında Menzil Müfettişi ve Atatürk'ün yakın dostu, silah arkadaşı ŞEMSETTİN BEY (ŞENER)karşılar ve kol kola belediyeye girerler. Atatürk Belediye önünde halka bir konuşma yapar. O yıllarda Halk evi yoktur. Belediyeden yürüyerek Ulu cami yanında bulunan Türk ocağı binasına giderek yetkililerle görüşür. Türk ocağı önünde onu karşılayan Dinar Gençler birliği sporcuları ile konuşur. O zamanın Belediye başkanı Şemsettin ŞENER’E "Şemsettin bey, bu gençlerin elinden tutun ve spor dallarını genişletin, Kaymakamda yardımcı olsun "diyerek bir saate yakın bir zaman Dinar'da kalan ATATÜRK, Afyon'a hareket eder.
Atatürk Dinar'dan iki defa trenle geçmiştir. Bu ziyaretlerinin kesin tarihini tüm araştırmalarıma karşın öğrenemedim. O zamanlar yaşayan dede ve ninelerimizden birkaç kişiyle görüştüğümde bazıları ATATÜRK’ÜN 1931,Bazıları da 1935 yılında trenle geçtiğini o zamanlar ilkokulda olduklarını ve okulca istasyonda onu geç vakitlere kadar beklediklerini halkın büyük tezahüratla karşıladıklarını söylemişlerdir. Bir canlı kaynak ise Atatürk istasyonda Şemsettin beyi göremeyince sormuş ve onun gelmesini bekleyerek görüştükten sonra gittiğini belirtmişti.
ATATÜRK’ÜN trenle geçtiği yılların ayı ve günü öğrenilemedi. Ancak kaynak kişilerden birçoğu beklerken üşüdüklerini hatırlayıp muhtemelen kış ayı olduğunu söylemişlerdi. Ancak arabayla gezisi kesindir ve her yıl Isparta, Burdur' ve Dinar da onun gelişinin yıl dönümleri kutlanmaktadır. ATATÜRK’ÜN Dinar'a gelişinde o günleri yaşayanlarda büyük bir İZ bırakmıştır. Yukarıda gördüğünüz Atatürk’ün Dinar ziyareti sırasında Halk-evi önünde çekilmiş fotoğrafı Kaymakamlık ve belediye başkanı makamlarında büyütülmüş olarak sergilenmektedir. Bu bina bizim yıkılan Halk evi binası olamaz o bina 1935 de yapılmıştır.
Ben bu fotoğrafı iyice inceleyip baktım. Ziyaret etiği binanın 930 yılındaki belediye binası ola sığını düşündüm ama belediyenin ilk binasının veya 930 da ki binanın nerede olduğunu bilmediğimiz için mevcut canlı bir kaynağımız da olmaması sebebiyle bir türlü yerini bilemedim. Bu fotoğraf gerçekten Isparta’nın olabilir. Benim bildiğim en eski belediye binası cumhuriyet meydanındaki iş merkezinin olduğu yerde eski Kütüphane öncesinde PTT olan daha öncede belediye olan binaydı. Babam Zabıta komiseri olduğu yıllarda gidip geldiğim için hatırlıyorum tabii ki 50 lili yıllardaki bina. Buradan önce belediye nerdeydi acaba?
Türk ocağı olamaz çünkü bir yazıda okuduğum bilgi Atatürk merdivenden çıkarken ahşap bina çatırdamış eşlik eden Şemsettin Bey Korkma paşam biz bu memleketin temelini sağlam attık diye bir söz söylemiş o yüzden merdivenli bir bina olarak düşündüm.
Doğrusu bu binanın neresi olduğunu merak ediyorum. Isparta da gördüğüm aynı fotoğrafta Isparta ziyareti yazılı acaba doğrumu diye düşünüyorum. Arşivlerimizde Türkocağı binasının hiç resmi yok. Isparta halen bu resmi kullanmaktadır.
Elimizde Dinar da çekilmiş bir resmi kesin olarak olmasa da araştırma kaynakları Atatürk’ün Dinar ziyaretini gerçekleştirdiğinin delilidir. Onu sevgi saygı ve minnetle 91 yıl sonra tekrar anıyoruz.6-12 Mart 2021 Ayhan Kalkan
