Kolorektal Kanser Farkındalık Ayı
Ülkemizde kolorektal kanserler (KRK) bütün kanser türleri içinde üçüncü sırada yer almaktadır. KRK için risk faktörlerini değiştirilebilir olanlar ve değiştirilemez olanlar diye ikiye ayırabiliriz. Değiştirilebilir olan risk faktörlerini; aşırı kilolu veya obez olmak, fiziksel olarak aktif olmamak, sigara ve tütün ürünleri kullanmak, fazla alkol alımı, fazla miktarda işlenmiş (sosis, salam, vb.) veya işlenmemiş kırmızı et ve sakatat tüketmek, kolosistektomi ( safra kesesinin çıkarılması) olarak sayabiliriz. Değiştirilemez olan risk faktörleri ise; ileri yaş, kişinin kalın bağırsak polipleri veya bağırsak kanseri öyküsü olması, inflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif Kolit veya Crohn hastalığı) öyküsü, ailede kalın bağırsak polipleri veya kanseri öyküsü, kalıtsal bir sendromun olması ve tip 2 diyabet hastası olması şeklindedir. Görüldüğü gibi değiştirilebilir olan risk faktörleri tamamen kişilerin yaşam tarzları ile ilgili faktörlerdir ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsendiğinde KRK riskinden uzaklaşılmaktadır.
Hastalığın en sık görülen belirtilerini de şu şekilde sıralayabiliriz; bağırsak alışkanlıklarında ishal- kabız gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve bu değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi, bağırsakta tam boşalmama hissi, dışkıda kan olması ( parlak ya da koyu kırmızı) veya dışkı renginin koyulaşması, karında şişlik ve kramp tarzında ağrı veya gaz şikayeti, bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı olması, güçsüzlük ve yorgunluk hissi.
Bütün kanser türleri gibi kolorektal kanserler de tümör iyice büyüyene kadar belirti vermez, bu da erken tanı ve tedaviyi geciktirmektedir. Bu nedenle amaç kanser henüz belirti vermeden tümörün varlığını ortaya çıkarmaktır. Belirtiler başlamadan ve gelişmeden önce özellikle risk grubundaki kişilerin taranması sayesinde poliplerin erkenden tanınıp çıkartılmasıyla kalın bağırsak kanseri önlenebilmektedir. Bu sebeple 50 yaşın üzerindeki kişiler mutlaka taranmalı ve ayrıca kalın bağırsak kanseri için artmış riski olan kişiler 50 yaşından önce de tarama programına alınmalıdır.
Sağlık Bakanlığınca yürütülen kanser tarama programları çerçevesinde; 50- 70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa kalın bağırsak kanseri taraması gaitada (dışkıda) gizli kan kitleri ile hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde, 2 yılda bir ücretsiz olarak yapılmaktadır. Dışkıda gizli kan saptanması sonucu kolonoskopi yapılan kişilerde henüz kanserleşmemiş polip halindeki tümörler tespit edilerek kanser gelişmesi önlenebilmekte; kanser gelişmeye başlamış olgularda da erken teşhis ile yaşam süresi ve kalitesi artmaktadır. Ülke genelinde yapılan gaitada gizli kan taramaları İlimizde de Kanser Erken Teşhis Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM),Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)’ nde yapılmakta ve 50- 70 yaş arasındaki kişilere her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama önerilmektedir.
KRK’ den korunmak için dikkat edilmesi gereken noktalar:
Sağlıklı kiloda kalmak ve bunu sürdürmek; taze meyve ve sebze ağırlıklı beslenmek; posa içeriği yüksek besinlerin (kuru baklagiller, tahıllar, sebze ve meyveler) tüketimini arttırmak; günde 30- 60 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapmak ( tempolu yürüyüş, bisiklete binmek gibi); sigara ve alkol kullanmamak şeklinde sıralanabilir.
KRK’den korunmak için atılacak en önemli adımlardan biri tarama olmakla birlikte yukarıdaki sağlıklı yaşam davranışlarını uygulamak da sadece KRK’ den korunmada değil kanserin diğer birçok türünden de korunmada oldukça önemlidir.
- konuda farkındalık önemli olduğundan, kolorektal kanser konusunda da farkındalığı arttırmak için Mart ayı Kolorektal Kanser Farkındalık Ayı olarak belirlenmiştir. Bu vesile ile 50-70 yaş arasında olan herkesi ve risk grubunda olanları ücretsiz kolon kanseri taraması için, sağlık kurum ve kuruluşlarımıza bekliyoruz.
Uzm.Dr.Serhat KORKMAZ
İl Sağlık Müdürü
