“Dönemimizde İstanbul’u Dünya’nın İncisi Yaptık”
Orman ve Su İşleri Eski Bakanı ve Cumhurbaşkanlığı Irak Özel Temsilcisi Prof. Dr. Veysel EROĞLU'nun; 1989-1994 yılları arasında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olan Sayın Nurettin SÖZEN'in bir gazetenin internet sayfasında gerçeklerle bağdaşmayan beyanatları üzerine yapmış olduğu basın açıklaması:
Dönemimizde İstanbul’u Dünya’nın İncisi Yaptık
1989-1994 yılları arasında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olan Sayın Nurettin Sözen’in bir gazetenin internet sayfasında gerçeklerle bağdaşmayan bir beyanatı yayımlanmıştır. Esasen bu açıklamalarla alakalı bir tekzip de hazırlayıp ilgili gazeteye gönderdik. 1994 yılı öncesi İstanbul’da yaşanan başta susuzluk problemi olmak üzere, çöplerin düzenli toplanması ve bertarafı, hava kirliliğinin önlenmesi, Haliç’in temizlenmesi gibi pek çok problemi çözen ve İstanbul’a yaptığı muazzam yatırımlarla şehri Dünya’nın incisi haline getiren Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’dır.
Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde İstanbul’da gerçekleştirdiğimiz muhteşem dönüşümü, yaşı 30-35’ten büyük olan bütün vatandaşlarımız bilmektedir. O döneme şayit olan büyüklerin 1994 öncesi İstanbul’da yaşadıkları kâbusu gençlere anlatmasını bekliyoruz. Bu sebeple genç kardeşlerimizin de bilgi sahibi olması için aşağıdaki açıklamanın yapılması gerekli görülmüştür.
İstanbul’a Çevre Faciası Yaşattılar…
Sayın Sözen’in Belediye Başkanlığı döneminde İstanbul’un kanayan yarası olan çöp problemini unutmuş olması mümkün değildir. Kendisinin Belediye başkanı olduğu dönemde İstanbul çöp dağlarından geçilmiyordu. Şehri çevreleyen çöp dağları ve açıktan akan lağım dereleri yüzünden İstanbullu artık nefes alamıyordu. En kalabalık caddelerde bile çöp dağları oluşmuştu. Bu sıkıntılar 1993 yılında bir ağıta dönüştü. Bir çöp dağına dönüşen Ümraniye’deki Hekimbaşı çöplüğünde biriken metan gazı sıkışma sebebiyle bir volkan gibi patladı. Bu çöp faciası neticesinde 40 gecekonduyu yuttu ve 38 vatandaşımız hayatını kaybetti. Haliç’in durumu ise içler acısıydı. 1994 öncesi İstanbul’da meydana gelen atık suların sadece %5’i ön arıtmadan geçiyor, günlük
2 milyon m3 atıksuyun %95’i olan 1,9 milyon m3 atıksu Haliç’e ve denize dökülüyordu. Bu, tam bir çevre felaketi idi.
Sayın Nurettin Sözen bu yaşanan faciadan bahsetmeden, sokaklarda biriken çöp dağlarından bahsetmeden sadece bazı belediye işçilerinin kısa süreli grev hakkını kullanması ile geçici çöp birikmesi olduğunu söylemesine kimse inanmaz. Yaşı 30 – 35’den büyük olan bütün vatandaşlarımız o zor günleri çok iyi hatırlamaktadır. Dönemin gazete kupürleri arşivlerde mevcuttur. Hatta İstanbul’da yaşanan çevre felaketinin hat safhaya ulaşması neticesinde gazeteler promosyon olarak gaz maskesi dağıtır olmuştu.
- Cumhurbaşkanımız 27 Mart 1994 tarihinde seçimleri kazanarak İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmesiyle birlikte beni de İSKİ Genel Müdürü olarak vazifelendirdi. Sayın Cumhurbaşkanımızın Belediye Başkanı seçilmesiyle birlikte özellikle çevre alanında muazzam yatırımlar bir bir hizmete alınmaya başladı. Avrupa ve Anadolu Yakasında 2 adet katı atık düzenli depolama sahası kuruldu ve çöplerin düzenli olarak toplanması sağlandı. Atıkların geri kazanımına önem verildi ve atıktan gübre üreten kompost tesisleri kuruldu. Tıbbi atıkların sağlıklı bertarafı için de yakma tesisi kuruldu. Çöp gazından ilk defa elektrik üretildi. Hava kirliliğinin önlenmesi için kaliteli olmayan kömürlerin şehre girişi yasaklandı. Kömür, torbaya sokularak denetim altına alındı. Hava kirliliğine köklü çözüm için doğalgaza ağırlık verildi ve kısa sürede şehrin tamamı doğalgaza kavuştu.
Kokudan geçilemeyen, hiçbir canlının yaşayamadığı ve adeta balçık haline gelen Haliç pırıl pırıl hale getirildi. İSKİ, Kuzey ve Güney Haliç Projelerini tatbik ederek Haliç’e deşarj edilen atıksuları kesti. Ardından İBB, Haliç’in dibindeki birikmiş 5 milyon m3 çamuru özel bir usulle temizleyerek Alibeyköy’deki taş ocağına bastı. Adına yaraşır hale getirilen Haliç tekrar Altın Boynuz oldu. Haliç Projemiz Dünya metropol belediyelerin çevre projeleri arasında birincilik ödülü aldı. Kısa bir zaman sonra, Haliç’te 48 tür balık ve su canlısı yaşamaya başladı.
İstanbul Susuzluktan Kerbela’ya Dönüşmüştü…
Sayın Nurettin Sözen 1994 öncesi kendi döneminde yaşanan susuzluğu hem kader olarak değerlendirmesi, hem de yaşanan su kesintisi sanki 1-2 saatten ibaretmiş gibi bahsetmesi trajikomik bir durumdur. O dönem yaşanan susuzluğu aşmak için “Arabanızı yıkamayın, musluğunuzu kapatın gibi bir sürü tedbir aldık.” ifadesi ise olayın ciddiyetinden ne kadar uzak olduğunu, İstanbul’un ilim ve fenle yönetilmediğini alenen ortaya koymaktadır.
1994 öncesi İstanbul’u yönetemeyenler susuzluktan şehri Kerbela’ya çevirmişti. Musluklardan günlerce değil, aylarca su akmadığı için vatandaşlar semtler arası mekik dokuyordu. Kadınlar ellerinde bidon ve kovalarla su tankeri yolu gözlüyordu. Mahalle aralarında benzin satar gibi su satış istasyonları kurulmuş, vatandaşlar su kuyruklarında parayla su almak için bekler olmuştu. Şehirde su turizmi başlamıştı. İstanbulluların en büyük lüksü “15 günde bir suya razıyız ama hangi gün verileceğini bilelim” idi.
1994 yılı öncesinde İstanbul; suyu akmayan, binaların bodrumlarına büyük depoların yapıldığı, mutfak ve banyoları su bidonları ile dolu bir şehir haline gelmişti. İstanbul’da o dönemde yaşanan su sıkıntısı karikatürlere dahi mevzu bahis olmuştu. Suya hasret kalmış İstanbullular isyan bayrağını açmış, her gün Büyükşehir Belediyesi ve İSKİ önünde protesto gösterileri yapıyordu. Belediye şehri yönetemiyordu. İSKİ’nin borcu 1,5 milyar $’dı.
Sayın Nurettin Sözen’in, bizim dönemimizde Istranca derelerine inşa ettiğimiz barajları, kendisinin inşa ettiğini söyleyecek kadar ileri gitmesine kendisi dahi inanmamaktadır. Şayet bu barajlar kendi dönemlerinde inşa edilmiş olsaydı İstanbul’da bu derece susuzluk yaşanmazdı. 1994 yılında İSKİ suyunun takriben %65’i elek gibi olmuş şebekelerde kayboluyordu.
Sayın Cumhurbaşkanımız 1994 yılında Büyükşehir Belediye Başkanı seçildi ve ben de 5 Mayıs 1994 Cuma günü İSKİ Genel Müdürü olarak vazifeye başladım. Yaptığımız değerlendirmeler neticesinde 1 Ocak 1995 saat 08.59’da su kesintisine son vereceğimizi aziz İstanbullularla ilan ettik. 7 dereden 7 tepeye suyu iletmek için çalışmalara başladık.
Sayın Sözen’in %100’ünü bitirdik dediği, Istranca derelerinin en küçüğü olan Düzdere Barajının temeli atılmış ama sadece dolu savaktan ve 6 km isale hattından başka hiçbir imalatı yapılmamıştı. Biz ta o günlerde bu baraja ileride sahip çıkmak isteyeceklerini düşündüğümüz için Düzdere Barajının temelini 21 Temmuz 1994 tarihinde tekrar attık. İstanbul Valisi Rahmetli Hayri Kozakçıoğlu, Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve ben birlikte temel atmıştık. Çalışmalara hızla başlayarak gece gündüz çalıştık. Barajı önceden belirlendiği gibi 253 günde tamamlayarak 1 Nisan 1995 tarihinde saat 11.00’de Rahmetli Necmettin Erbakan Hocamız, Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve ben hizmete aldık.
Sözen’in %90’ını Tamamladık Dediği Kuzuludere Barajının Projeleri Dahi Yoktu…
Sayın Sözen’in %90’ını tamamladık dediği Istrancaların ikinci barajı olan Kuzuludere Barajının projeleri bile hazırlanmamıştı. Barajın inşa edileceği alan orman olduğu için Orman Genel Müdürlüğünden irtifak hakkı dahi alınmamıştı. Kuzuludere Barajını da 6 Ağustos 1995 tarihinde hizmete almıştık. Aynı şekilde Sayın Sözen’in röportajında %80’ini tamamladık dediği Büyükdere Barajının da ortada projesi dahi yoktu. O barajı da inşa etmek bize nasip oldu.
Biz Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde Istraca Dereleri Projesine büyük önem verdik. 1995 yılında Istranca Dereleri Projelerinin 1. Kademesini teşkil eden Düzdere, Kuzulu Dere ve Büyükdere Barajlarını inşa ederek hizmete aldık. 1997 ve 2000 yıllarında ise projenin 2. Kademesini teşkil eden Elmalıdere, Sultanbahçedere, Kazandere ve Papuçdere Barajlarını inşa ederek hizmete aldık. Yani bu barajları biz inşa ettik.
Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde İSKİ’nin yürüttüğü çalışmalar ile 7 dere 7 tepeyle buluşturulmuş ve yıllık 235 milyon m3 su şehre getirilmiştir. İSKİ ayrıca 1996 yılında Şile Keson kuyularını ve 1998 yılında da Sazlıdere Barajını hizmete alarak yıllık 85 milyon m3 su daha devreye alındı. 1994 yılından 2019 yılına kadar 25 yılda İstanbul’a muazzam içmesuyu yatırımları yaptık. İSKİ Genel Müdürlüğü olarak
600 adet tesis hizmete aldık.
- Dev isale hatları,
- İçmesuyu arıtma tesisleri,
- Terfi merkezleri,
- İçme suyu hazneleri ve
- Şebeke hatları inşa ettik.
Böylece İstanbul’un su hasretine son verilmiş ve İstanbul’da Su Medeniyeti yeniden tesis edilmiştir.
Daha sonra Yeşilçay Sistemi Sayın Recep Tayyip Erdoğan tarafından 31 Mayıs 2003 tarihinde hizmete alınarak, İstanbul’a yılda 145 milyon m3 su daha verilmiştir. Dolayısıyla 1994’te 200 milyon m3 su şehre verilirken, hizmete aldığımız yeni su kaynaklarıyla biz su kaynaklarının kapasitesini 2019 yılında
1 milyar 653 milyon m3’e yükselttik. Yani takriben 8 katına çıkarttık.
İsale hattı uzunluğu 227 km’den 2.602 km’ye, içmesuyu şebeke hattının uzunluğunu ise 19.146 km’ye çıkarttık. Eski borular değiştirildi. Böylece şebekelerin içmesuyu kaybını %65’ten %25’e düşürdük.
Dünyanın en ileri içmesuyu arıtma tesislerini İstanbul’a kazandırdık.
- Fatih Sultan Mehmet İçmesuyu Arıtma Tesisi
- Cumhuriyet İçmesuyu Arıtma Tesisi
- Kağıthane İçmesuyu Arıtma Tesisi
- Ömerli Muradiye İçmesuyu Arıtma Tesisi
- Yavuz Sultan Selim İçmesuyu Arıtma Tesis
- İkitelli 2. Bayezıt İçmesuyu Arıtma Tesisi
Halihazır kapasite günlük 4,4 milyon m3’tür.
Susuzluktan Kerbelaya Dönmüş İstanbul’a Avrupa Birliği Standartlarında Su Verdik…
Yaptığımız çok ileri içmesuyu arıtma tesislerinin çıkış suyunda ve şebekede 163 parametrenin analizi yapılabilmektedir. TSE, Dünya Sağlık Teşkilatı, ABD Çevre Koruma Ajansı ve Avrupa Birliği standartlarına uygun su verilmektedir.
İstanbul’umuzda her noktaya su ulaştırmak için 300.000 kW gücünde 79 terfi merkezi ve 800.000 m3 suyu depolayabilecek 61 büyük su haznesi inşa ettik. Su kaynaklarının ve su dağıtımının optimum yönetilmesi için ileri su kumanda sistemi (SCADA) kurduk.
Geçmişte sadece Aksaray’da İstanbul abonelerine hizmet verilmeye çalışılıyordu. 1994 yılından sonra İstanbul’a yayılmış 30 İSKİ Şube Müdürlüğü tesis edilerek müşterilere daha kaliteli ve hızlı hizmet sunulmaktadır.
En ileri bilgi işlem merkezini kurduk. Yabancı yazılımları çöpe attık, kendi yazılımlarımızı yazdık. İleri teknoloji ile müşteri memnuniyetinde %97’ye ulaşıldı. Türkiye’de ilk defa Coğrafi Bilgi Sistemini (CBS) İSKİ’de hayata geçirdik. Artık İstanbul’un altında ve üstünde ne varsa CBS ile görülebilmektedir.
Su Medeniyetini Yeniden Tesis Ettik…
İstanbul’u, 1994 öncesinde 6,5 milyon nüfuslu şehre yeterli içmesuyu sağlayamayan bir yönetimden devralmıştık. Yaptığımız çalışmalarla, nüfusu 16 milyona ulaşan İstanbul’u, musluklarından kesintisiz su akan bir şehir haline getirdik. İstanbul’da tekrar su medeniyetini tesis ettik.
Sayın Sözen’in Melen Projesini Dahi Sahiplenmesi Pes Dedirtti…
Sayın Nurettin Sözen, Istranca Barajlarından sonra İstanbul’un içme suyunun sigortası olan Melen Projesini de sahiplenmesi pes dedirtmiştir. 1994 yılı öncesi İstanbul’da yaşanan büyük su sıkıntısını, Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın Büyükşehir Belediye Başkanı olduğu dönemde Allah’a şükür biz çözdük. Ardından gelen Belediye Başkanlarımız döneminde de hem İSKİ, hem de DSİ marifetiyle yeni projeler geliştirdik.
İstanbul 16 milyon nüfusu ile pek çok ülkeden daha fazla nüfusa sahip bir şehirdir. Dolayısıyla bu büyüklükteki bir şehrin gelecek 10 yılını, 20 yılını ve hatta 50 yılını planlamamız gerekmekteydi. Bu büyüklükteki bir şehri tek kaynağa bağlamak asla kabul edilemezdi.
1994 öncesi yaşanan sıkıntıları tekrar yaşamamak için İstanbul’a köklü çözüm olacak Melen Projesini hayata geçirdik. İstanbul’un içmesuyu ihtiyacını 2071 yılına kadar teminat altına alan Melen Projesi, Cumhuriyet tarihinin en büyük içmesuyu temin projesidir.
Melen Projesi, toplam 4 safhadan müteşekkil olup nihai safhası tamamlandığında İstanbul’a yıllık takriben 1 milyar m3 su temin edilecektir. Projenin ilk 3 safhasını tamamlayarak İstanbul’a Melen’den düzenli olarak içmesuyu verilmektedir. Şu anda İstanbul’un su sarfiyatının takriben %40’ı Melen ve Yeşilçay’dan sağlanmaktadır.
Biz Melen Projesi’nin ilk safhasını 20 Ekim 2007 tarihinde tamamlayarak, saat 16.59’da Melen Suyunu, Şafak Harekâtıyla Ömerli Barajına ilettik.
İkinci merhalede Cumhuriyet İçmesuyu Arıtma Tesisi ile Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan dev Boğaz Geçiş Tünelini inşa ettik. Toplam uzunluğu 5.551 metre olan dev tünel, su yüzeyinin 135 metre derinliğinde ve 4 metre çapındadır. İkinci merhale 12.12.2012’de hizmete alınmıştır. Melen suyu, 189 km’lik dev isale hattı ile şehre getirilerek Asya yakası ve Boğaz Geçiş Tünelinden Kâğıthane Arıtma Tesisine ileterek Avrupa yakasına verilmiştir. Üçüncü merhale de ise iki ayrı isale hattı inşa edilmiştir. Melen Projesinin dördüncü merhalesinde ise Melen Barajı bulunmakta olup, baraj inşaatında sona yaklaşılmıştır.
1994 – 2019 yılları arasında yaptığımız alt ve üst yapı tesisleri ile şehrin 2071 yılına kadar olan su ihtiyacını karşıladık. Fakat İstanbul büyüyen gelişen dinamik bir şehir olduğu için bu tesislerin işletilmesi çok önemlidir. İstanbul’a sürekli su vermek için bütün tesisler mükemmel olsa dahi yetmez! Kadim İstanbul’umuza ve burada yaşayan aziz kardeşlerimize kesintisiz su vermek için bilgi, tecrübe, şevk ve heyecan ile akıllı bir işletme elzemdir.
Prof. Dr. Veysel EROĞLU
Afyonkarahisar Milletvekili ve Orman ve Su İşleri Eski Bakanı,
DSİ ve İSKİ Eski Genel Müdürü
