KAZANIN OSMANLI İRARİ TAKSİMATINDAKİ YERİ

 
 
Muâf Zümreler   11.Bayazid     1520    1530    1570-1571
İmam                         -                    -         -               2
Müezzin                     1                   1        1              1
Hatîb                          1                    -        -               1
Kethiidâ-i şehr             -                    -        1             -
Ehl-i mahfil                  3                   3        -              -
Maarrif                         1                    -         -             -
Sâhib-i vakf                   -                    -         1            -
Sâhib-i berât                 -                    1         -            -
Malûl                             -                    -          -            1
Duâcı                             -                   -          -            1
Muhassıl                        1                  -          -             -
Sipahi                             -                  -          -             1
Merd-i tîmâr                    -                 -           -             1
Sipâhizâde                     -                   -          -             4
Zâviyenişîn                     1                  -          -             -
Yekûn……………………….....8……………....5……….3………...12
Geyikler'de dinî görevli olarak hatîb ve müezzinler bulunmaktadır. Bunun yanında 1570-1571 tarihinde nüfusun artmasına mukabil mescitlerde 2 imamın görevlendirildiği anlaşılmaktadır.
II. Bâyezıd devrinde Geyikler'de vergilerin toplayıcısı olarak bir muhassıl mevcut olmasına rağmen, sonraki tarihlerde bu işi yapmakla mükellef bir görevli yoktur.
Mürtezika sınıfına mensup olarak sâdece 1570-1571 tarihinde bir kişi bulunmaktadır ki, bu husûs mürtezika sınıfının henüz teşekkül etmediğini göstermektedir. Yine dikkat çekici bir özellik, sakat ve yaşlı nüfusun % l’in altında kalması Geyikler'in nüfusunun oldukça sağlıklı olduğuna delâlet etmektedir.
Geyikler ile ilgili dikkat çekici bir başka husûsiyet ise II. Bâyezıd devrindeki müezzinin aynı zamanda bennâk vergisi vermesidir. Yine aynı tarihte zâviyenişîn de kara vergisi vermektedir ki, bunların bu vergileri ödemesi aynı zamanda ufak çaplı da olsa ziraatla uğraştıklarından olsa gerektir.
Defterlerdeki şahıs isimlerinin tetkikine gelince; aynı Homa'da olduğu gibi tüm defterlerde Ali, Veli, Hasan, Hüseyin, Ahmed, Mehmed, Receb, Ramazan, Lütfı, İsmail, İbrahim, Nasuh, Mustafa, Yunus, Yusuf, Hamza, Halil, İlyas, İvaz, Hızır gibi isimler çok yaygın olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, özellikle II, Bâyezıd devrine ait defterde, Homa'daki isimlere ilâveten Beğlerhân, Beğtimur, Bereket, Canpaşa, Çalabvirdi, Durmuş, Erdoğdu, Eynebeğ, Karaca, Kavak, Kayalı, Pazarlu, Sülemiş, Timur, Turud, Urdu gibi orijinal Türkçe isimlere tesadüf edilmektedir. Yine bu bâbda Abdüllatîf, Ümmet, Üveys gibi isimlere de rastlanıl maktadır. "Abdullah ” adlı şahısların tetkikine baktığımızda ise, II. Bâyezıd devrinde bir kişinin baba adı, 1520’de bir kişinin kendi adı, 1570-1571’de ise bir kişinin baba, iki kişinin ise kendi adı Abdullah'dır.
Bunlardan başka, ‘'falan mu'tak-ı filan" şeklinde kaydedilen bir zümreye gelince, bunların sayısı her tarihte 1 kişidir. Daha önce de söylediğimiz gibi bu zümreye dâhil olanlar kul iken bir şekilde sahipleri tarafından âzâd edilmiş kimselerdir. Bu zümreye mensup insanların sayısının bir kişi olması şehrin nüfusunda Türk unsurun hâkim olduğuna delâlet etmektedir.
Geyikler ahalisi içerisinde isminin başında “Hacı” lafzı taşıyanlara gelince; baba adında Hacı lafzı taşıyanların sayısı II. Bâyezıd döneminde 3, 1520-152l'de 1 kişidir. 1570-157l’de ise baba adında Hacı lafzı taşıyan yoktur. Kendi adı önünde Hacı lafzı taşıyanların sayısı ise, II. Bâyezıd döneminde 4, 1520-1521 'de 2 ve 1570-1571'de ise 1 kişidir. Bu kişilerin sayısının azlığı söz konusu yerleşim merkezinde İktisadî hayatın daha ziyade ziraata dayalı olmasından kaynaklanmış olsa gerektir.
Bunların dışında Geyikler'de de Homa'da olduğu gibi farklı etnik gruba dâhil herhangi bir zümre bulunmamaktadır.
 
İKTİSÂDI HAYAT VE TİCÂRET
Geyikler (Apameia), daha önce de çeşitli defalar zikrettiğimiz gibi İktisadî bakımdan İlkçağın en önemli şehirlerinden birisidir. Lâkin değişen zaman şartlarıyla bu özelliğini kaybetmiş, küçük bir köy hâline gelmiştir.
XV-XVI. yüzyıllarda Geyikler'in tahrir defterlerinde nefs tabiriyle ifade edilmesine rağmen oldukça küçük bir yerleşim merkezi olduğunu daha önce çeşitli kereler zikretmiştik. Nitekim üretim ve vergilendirmeye baktığımızda buranın bir köyden farksız olduğu görülmektedir. Mamafih, biraz aşağıdaki Geyikler'den alınan vergilere dair tablodan bu daha iyi anlaşılacaktır. Buna göre Geyikler'e ait vergi kategorileri şöyledir.
 

Liste Osmanlıca yazılmıştır	11. Bâyezıd		1520	1530	1571
Bac-ı bazar ve meyhane ve resm-i arüsiyye cürm-i cinayet ve bad-ı hava ve ihtisab	7000	7300		2500	96
Hınta......................................................	1275		500		2200
şair.........................................................	441		320		700
Alef.........................................................	-		140		80
Dakîk..........................................................	-          -		320		-       -
Öşr-i piyâz.................................................	120		100		25
Öşr-i ba£â(................................................	225		60		550
Resm-i asiyâb.............................................	1920		1560	5589	1500
Âsiyâb-ı ding (1 bâb).................................	-		30		30
Oşr-i bostan..............................................	80		160		-
Resm-i kovan............................................	200		100		-
Resm-İ zemîn............................................	-		-                              -		208
Resm-i yaylak...........................................	20		50		50
Resm-İ harîm...........................................	-		-		250
Resm-i çayır ve koru...............................	-		-		30
Resm-i kevvâre........................................	-		-		30
Giirdkân....................................................	100		100		-
Öşr-i çeltik...............................................	-           -		-		480
Ceviz-i hassâ............................................	-		-		100
Öşr-i ba£çe ve ceviz.................................	-		-		205
Dekâkîn (11 bâb)......................................	-		-		132
Dekâkîn (1 bâb bakkâO..........................	-		-		12
Dekâkîn {2 bâb boyahane)......................	-		-		24
Resm-i çift ve mm ve bennâk ve kara......	746		514		1498
Toplam	12127		11254	8089	8300

 
Yukarıdaki vergi gelirleri içerisinde II. Bâyezıd dönemine ait olanlar Hamza Bey'in zeameti iken, 1520'de Sinan Paşa'nın Mertlerinden Yusuf a tîmâr olarak verilmiştir. 1530’da da bu gelirler tîmâra tahsis edilmiş iken, 1571'de ise padişah haslarına dâhildir, Vergi gelirlerine bakıldığında, ilk üç tarihte umumiyetle bir düşüş söz konusudur. Buna karşın 1571 tarihinde, 1530'a oranla bir artış görülmektedir. Oysa, bu tarihte gelirler içerisinde pazar bâcı bulunmasa bile değirmen resimlerinin yanı sıra ziraat ürünlerinden elde edilen gelirlerin artışı, bu vergi gelirlerinin önceki tarihe göre yüksek görünmesine sebep olmuştur.Bâc-ı bâzâr vergilerine gelince; bunlar aynen Homa'da olduğu gibi niyâbet gelirleri içerisinde değerlendirildiğinden ne kadar tuttuğu hususunda bir fikrimiz yoktur. Bununla birlikte 1571 tarihinde gelirler içerisinde bâc-ı bâzârdan söz edilmemesi dikkat çekicidir.
Geyikler’de vergiye tâbi küçük sanayi teşekkülü şeklinde tarif edebileceğimiz, sadece iki bâb boyahane bulunmaktadır. Ancak bu boyahanelerin aynen Homa şehrinde olduğu gibi, Geyikler merkezinin ve yakın çevresinin ihtiyaçlarına cevap verebilecek kapasitede olduğu anlaşılmaktadır. Bunlara ilâveten 1571 'de bir bâb bakkal dükkânı ve 11 bâb müteferrik dükkân bulunmaktadır. Defterlerde belirtilen dükkân sayısının Homa'ya göre Geyikler'de daha fazla olması ilginçtir. Mamafih, burada Homa'daki bir kısım dükkânların bir şekilde tahrir defterlerinde belirtilmediği aklımıza gelmektedir. Bunlardan başka, daha önce de belirttiğimiz gibi Geyikler'in ekonomisi büyük ölçüde zirâate dayanmaktadır. Bu bâbda halk buğday, arpa ve yulaf gibi bir kısım tarım ürünlerinin zirâatını yapmakta, yine bağ ve bostancılıkla uğraşmaktaydı. Yine Geyikler'de II. Bâyezıd devri ile 1520’de 32 bâb değirmen mevcut iken, 1571'de 25 bâb değirmen bulunmaktadır. Çünkü bunların 7'si hârâb olmuştur ve hâsılları yoktur. Su ile çalışan ve tahıl öğütülen bu değirmenlerden başka her üç tarihte de şehirde 1 ding değirmeni bulunmaktadır ki, bunlar, çeltiğin işlendiği yerlerdir. Bu da merkez ve çevresinde önemli ölçüde çeltik zirâati ile uğraşıldığına delâlet etmektedir. Geyikler’in bu dönemdeki ekonomik bünyesiyle ilgili olarak herhangi bir nakid para vakfı ise bulunmamaktadır.   DEVAM EDECEK