“Çocuğum akranlarından çok farklı, değişik, ne yapmayalım?..” sorularına cevap veren geçen haftaki yazım, yayınlandığı mecralarda büyük ilgi gördü. Gerek Afyonhaber’de, gerekse Afyonzafer’de yüzlerce okuyucu bu yazımı okudu.
Demek ki, değerli anne ve babalarımız bu konu üzerinde dertli ya da bu konuyla ilgili bilgiye ihtiyacı var.
Bu itibarla, önceki yazıyı genellendirerek konunun detaylarına girmek istiyorum.
Genelde, hem anne babalar, hem de çoğu eğitimci-öğretmen “üstün zeka”yı bilişsel ya da akademik anlamda bir başarı ile anlamlandırmaya çalışır. Son yıllarda, bunun böyle olmaması gerektiği, Bakanlığımız tarafından da benimsendi ve “Üstün zeka” yerine “özel yetenek” kavramı kullanılmaya başlandı.
Alan uzmanları, üstün-özel yeteneklilik kavramını, 6 alandan birinde veya birkaçında yüksek performans ve başarı göstermek şeklinde açıklıyor. Bu alanlar:
“Genel entellektüel yetenek, özel akademik yetenek, yaratıcılık ve üretici düşünmek, liderlik yeteneği, görsel ve gösteri sanatları ve psikomotor yetenek.”
Renzulli, hala çoğu eğitimcinin üstünlüğün tektipi (entellektüel üstünlük ) hakkında program geliştirdiğini ve planladığını belirtir. “Üstünlüğün bir tipi için zeka puanları genellikle temel kriterdir. Tek kriterle tanılama iki temel probleme yol açar. Birincisi bazı özelliklerin bu kritere bakılarak ölçülememesi . İkincisi ise, kültürel farklılığı olan çocukların tanımlanamaması…”
Gelelim, üstün veya özel yetenek kavramındaki özel alanlara ve bu alanlarda üstün veya özel yetenekli bireylerde görülebilecek muhtemel belirtilere…
1-Genel entellektüel yetenek, genellikle yüksek zeka puanı ile açıklanır. Çeşitli zeka testlerinde belli bir puanın üstünde puan alan bireylerin üstün entellektüel yeteneğe sahip olduğu düşünülür. Bu öğrenciler geniş kelime hazineleri, hafızası ve soyut kelime bilgisi vb. bakımından aileleri ve eğitimciler tarafından tanınabilirler.
2- Özel akademik yetenekli öğrenciler, başarı ve yetenek testlerindeki göze çarpan performanslarıyla öğrenilirler. Bu yeteneklerini matematik veya dil gibi dar bir alanda gösterebilirler.
3- Yaratıcı ve üretici öğrencilerin özelliklerini şöyle sıralanır; Yeni deneyimlere açıklık. Değerlendirme odağı kendi içinde. Düşünceleri ile oynama yeteneği. Risk almaya isteklilik. Karmaşık ve güç olanı tercih. Belirsizlik için tolerans. Olumlu benlik imajı. Bir görevi yerine getirirken kendini kaybetme (Bir görevi yerine getirirken kendini kaybedecek şekilde odaklaşma yeteneği) Yaratıcı ve üretici öğrenciler…”
Böyle öğrenciler tek başına çalışmayı tercih eder ve yönlendirilmek istemezler.
4- Liderlik, genel kararlar ve eylemlerde grupları veya bireyleri yönlendirme yeteneği olarak açıklanabilir. Liderlik yeteneğinde üstünlük gösteren öğrenciler, bu yeteneklerini grup çalışmaların da ve güç bir durumda anlaşmaya varmak için tartışma – görüşme durumunda kullanırlar. Çoğu öğretmen, öğrencilerinin liderlik yeteneğini onların problem çözmedeki beceri ve ilgilerindeki istekliliğe göre tanımlamaktadır. Liderlik özellikleri şöyle açıklanıyor: Yetişkinlerle ve yaşıtlarıyla birlikte iken kendine güvendiği görülür. Sorumluluklarını iyi yerine getirir. Sınıf içindeki bir çalışmayı izlemesi istendiği zaman çok rahat görünür. Sınıf arkadaşları tarafından tercih edildiği görülür. Öğretmenleri ve sınıf arkadaşlarıyla işbirliğine açıktır. Genellikle kolay anlaşır, kolay uyum sağlar. Yeni durumlara çabuk uyum sağlar. Baskın olma eğilimindedir.
5- Görsel ve gösteri sanatları alanında üstün olan öğrenciler sanat, müzik, dans, drama ve bunlarla ilişkili diğer çalışmalarda özel yetenek gösterirler. Görsel gösteri sanatları okullarda üstünlüğün en çok ihmal edilen bölümlerinden biridir. Torrance, dramaya işaret eden özellikleri şöyle sıralar; Mimikleri kullanabilme ve taklit etme becerisi. Vücut dili ve mimikleri kullanarak sözcükleri anlatabilme. Vücut dili ile düşünceleri güçlü ve doğru bir şekilde ifade edebilme.
6- Çocuklar ince ve kalın motor gelişimlerindeki özelliklere göre de tanılanabilirler. Bu alan jimnastik, yüzme ve diğer spor alanlarının yanı sıra el sanatları alanlarındaki becerileri de kapsar.
Değerli anne babalar, saygıdeğer meslektaşlarım, unutmayalım, “her çocuk özeldir, her çocuğun kendine özgü üstün bir yeteneği mutlaka vardır…”
İDRİS ÖZEK
www.idrisozek.com
www.facebook.com/idrisozek
